Ταξίδι προς το Φάληρο

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Τι μέλλον επιφυλάσσεται στο ιστορικό κτήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης; Ποια θα είναι η χρήση του όταν οι υπηρεσίες του ιδρύματος μεταφερθούν στο Φάληρο; Προς το παρόν, άγνωστο. Χθες, πάντως, στο υπέροχο αναγνωστήριό του, που σχεδίασε ο Χάνσεν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, υπό τις μελωδίες του Μότσαρτ και παρουσία μιας σειράς δημάρχων, συμπεριλαμβανομένου του Γιώργου Καμίνη, σήμανε η εκκίνηση ενός «ταξιδιού δημιουργικότητας, τέχνης και λόγου» που αποβλέπει στη γνωριμία των Αθηναίων με όσα υπόσχεται το Κέντρο Πολιτισμού - Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» όταν με το καλό η ΕΒΕ και η Εθνική Λυρική Σκηνή μεταστεγαστούν.

Το αναγνωστήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης πλημμύρισε χθες από τις μελωδίες του «Ντον Τζιοβάνι». Τις ερμήνευσαν ζωντανά οι καλλιτέχνες της Λυρικής που απαρτίζουν την ευέλικτη και δημοφιλή «Οπερα της Βαλίτσας» Στα χρόνια που μεσολαβούν ώς την παράδοση των νέων κτηρίων, φιλοδοξία του ΚΠΙΣΝ είναι να συγκροτηθεί μια «ενεργός κοινότητα παιδείας και πολιτισμού» ώστε οι δημιουργίες του Ρέντζο Πιάνο να μη μείνουν άδεια κελύφη αλλά να σφύζουν από ζωή. Κάτι για το οποίο δεν απαιτείται μόνον η δική του οικονομική ενίσχυση -λεφτά υπάρχουν!- αλλά και ένα πλέγμα συνεργιών ανάμεσα σε διάφορους θεσμούς.
Το πρώτο κύμα εκδηλώσεων από όσες θα υλοποιηθούν ώς το 2016 στηρίζεται στη συνεργασία των δύο μεγάλων εθνικών ιδρυμάτων με τις δημοτικές βιβλιοθήκες της Αθήνας, του Χαλανδρίου, της Ηλιούπολης, του Χαϊδαρίου και της Δραπετσώνας, με το πρόγραμμα Future Library και με την οικολογική οργάνωση WWF.
Τι ακριβώς περιλαμβάνει το «ταξίδι»; Ζωντανές παραστάσεις στις γειτονιές του «Ντον Τζιοβάνι» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Ευκλείδη, με το πιο ευέλικτο οπερατικό σχήμα της χώρας, τη δημοφιλή «Οπερα της Βαλίτσας» της Λυρικής, εργαστήρια πειραματικών ταινιών στις βιβλιοθήκες όπως και αγώνες ρητορικής, καταγραφές των όποιων πράσινων χώρων έχουν απομείνει στην πόλη και συζητήσεις για την αξιοποίησή τους, καθώς και αναγνώσεις λογοτεχνικών κειμένων από μια πλειάδα καλλιτεχνών - ανάμεσά τους οι Φ. Δεληβοριάς, Κ. Μαραβέγιας, Π. Μουζουράκης, Γ. Στάνκογλου, Δ. Ημελλος, Α. Μουτούση, Στ. Γουλιώτη, Α. Παπούλια και Δ. Πιατάς.
Οι παραπάνω δράσεις θα έχουν διάρκεια ώς τα τέλη Φεβρουαρίου και η συμμετοχή σε όλες είναι δωρεάν. Για τα κινηματογραφικά εργαστήρια, ωστόσο, όπως και τα debate, χρειάζεται προεγγραφή, καθώς οι ομάδες τους είναι ολιγομελείς.
«Το Κέντρο Πολιτισμού - Ιδρυμα "Σταύρος Νιάρχος" ανήκει στον ελληνικό λαό, στον κόσμο που πορεύεται με περισσή αξιοπρέπεια και υπομονή τις δύσκολες στιγμές που πέρασε και περνά ο τόπος μας σήμερα» τόνισε ο επικεφαλής του Γιάννης Τροχόπουλος: «Οι κοινωνίες μπορεί να υποφέρουν ή να εφησυχάζουν από μόνες τους, εξαιτίας λαθών που οφείλονται σε αδυναμίες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι κοινωνίες δεν αλλάζουν ποτέ από μόνες τους, ούτε μεταμορφώνονται σε κάτι καλύτερο ως διά μαγείας.
Αυτό γίνεται μόνο με την απόφαση των τοπικών κοινωνιών, αλλά και τη θέληση των ανθρώπων σε ατομικό επίπεδο, όταν και εφόσον αποφασίσουμε να γίνουμε, όπως σοφά γράφει ο συγγραφέας και πρόεδρος του εφορευτικού συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρος Ζουμπουλάκης, "άνθρωποι της ευθύνης απέναντι στο συνάνθρωπο, άνθρωποι του ελέους και της αλληλεγγύης"».
Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, με την ιδιότητα και του οικοδεσπότη, δεν θέλησε να επεκταθεί στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει το ίδρυμα, τα οποία «απειλούν την ίδια τη λειτουργία». «Σήμερα είναι μια μέρα ελπίδας», είπε, αισιοδοξώντας ότι «η Ελλάδα θα αποκτήσει κάποτε την Εθνική Βιβλιοθήκη που δικαιούται».
Εν αναμονή της ανακοίνωσης του νέου της διευθυντή -ο κύβος ερρίφθη, αλλά ακόμα να καθαρογραφούν τα πρακτικά της επιτροπής αξιολόγησης- η ΕΒΕ συνδιαμορφώνει το περιεχόμενο των εκδηλώσεων στις πέντε δημοτικές βιβλιοθήκες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και στις 21 του μηνός, την πιο μεγάλη βραδιά του χρόνου, θα φιλοξενήσει με τη σειρά της γνωστούς καλλιτέχνες που θα διαβάζουν αποσπάσματα από αγαπημένα τους βιβλία.
«Οσο μεγάλη κι αν είναι η νύχτα, η μέρα στο τέλος θα διαυγάσει» είπε χαρακτηριστικά ο γνωστός δοκιμιογράφος, λίγο πριν ξεκινήσει ο ίδιος να διαβάζει ένα από τα λαμπρότερα δείγματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, το «Πίστομα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη. Ενα σύντομο διήγημα, πρωτοδημοσιευμένο το 1899, αποκαλυπτικό του πόσο κτηνώδης μπορεί να αποδειχθεί η ανθρώπινη φύση όταν πάνω της ασκείται αφόρητη πίεση...

Ρωμαϊκός τάφος σαν αίθουσα συμποσίου

Βρέθηκε στην Εθνική Κορίνθου - Πατρών

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ- ΡΑΣΣΙΑ

Ενα τρικλίνιο (αίθουσα υποδοχής) -που μιμείται αρχαιοελληνικό ανδρώνα με υπέροχες τοιχογραφίες σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης- και δύο έξεργα ανάγλυφα συνιστούν έναν ρωμαϊκό τάφο (1ου-2ου αι. μ.Χ.) που βρέθηκε τελευταία στα έργα διάνοιξης της εθνικής οδού Κορίνθου-Πατρών.

Τρικλίνιο θυμίζει η διάταξη του ρωμαϊκού αυτού τάφου. Γύρω αψιδωτές κόγχες χρησίμευαν για την τοποθέτηση τεφροδόχων αγγείων Ο πλούσιος αυτός τάφος είναι υπόγειος κεραμοσκεπής, έχει διαστάσεις 3,30 Χ 2,63 μ. και φέρει είσοδο μέσω κλίμακας. Τις δύο όψεις της εισόδου κοσμούν δύο έξεργα ανάγλυφα που απεικονίζουν ένα τέθριππο άρμα το ένα και το δεύτερο ένα ακόμη άρμα που δεν το σέρνουν άλογα, αλλά δελφίνια. Η εικόνα συμπληρώνεται από ένα θαλάσσιο ον, που προβάλλει στο πλάι.
Οι δύο αυτές ανάγλυφες πλάκες θεωρούνται μοναδικές, σύμφωνα με τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου που εντυπωσιάστηκαν από το λαμπρό αυτό εύρημα, το οποίο όμως είχε την ατυχία να βρεθεί στη μέση του δρόμου. Αρα, δεν μπορεί να διατηρηθεί in sitou, ούτε βεβαίως και να καταχωθεί. Για την τύχη του, αν δηλαδή θα αποσπασθεί για να εκτεθεί κάποια στιγμή κάπου αλλού, όπως συνέβη με τον άλλο ρωμαϊκό τάφο του ίδιου ανασκαφικού πεδίου που είχε ζωγραφιστά κλινοσκεπάσματα και το πορτρέτο της νεκρής, δεν αποφασίστηκε τίποτα. Το θέμα αυτό θα κριθεί ύστερα από αυτοψία μιας επιτροπής που όρισε το ΚΑΣ. Προς το παρόν, εγκρίθηκε η μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών που εκπονήθηκε από τους συντηρητές της ΛΖ' Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορίνθου, όπως επίσης η στερέωση, ο καθαρισμός και η αποκατάσταση τμημάτων του τάφου όπου αυτό κρίνεται ως απολύτως αναγκαίο.
Μία από τις ανδρικές μορφές που σώζονται στην τοιχογραφία Εσωτερικά ο τάφος αποτελείται από τρεις λάρνακες που σχηματίζουν ένα Π, εξ ου και θυμίζει ανδρώνα, όπως επισήμανε στο συμβούλιο ο καθηγητής Μανόλης Κορρές. Γύρω στους τοίχους μια σειρά από αψιδωτές κόγχες χρησίμευαν για την τοποθέτηση των τεφροδόχων αγγείων. Ωστόσο, μέσα στις λάρνακες βρέθηκαν πολλά οστά μαζί με λύχνους, χάλκινα νομίσματα και όστρακα αγγείων. Η καλυπτήρια πλάκα μιας από τις λάρνακες έφερε ζωγραφισμένη διακόσμηση κλινοσκεπασμάτων. Οι τοιχογραφίες σώζονται σε καλή κατάσταση, φέρουν ζωντανά χρώματα και απεικονίζουν ανθρώπινες μορφές, δύο ανδρικές και ένα γυναικείο πρόσωπο και διάφορα μοτίβα όπως γιρλάντες, άνθη και καρποί. «Είναι πιθανόν να πρόκειται για τάφο Ρωμαίου πολίτη, πιθανόν αξιωματούχου ή εκρωμαϊσμένου Ελληνα, που είχε στενή σχέση με τη Ρώμη», ανέφερε το μέλος του ΚΑΣ αρχαιολόγος Αννα Καραπαναγιώτου.
Πρόκειται για ένα μνημείο εξαιρετικής τέχνης, συμφώνησαν όλοι στο ΚΑΣ, διακρίνοντας πολλές ομοιότητες με τον άλλο ρωμαϊκό τάφο που βρέθηκε στην ίδια περιοχή το 2012, ο οποίος έχει ήδη αποσπαστεί και αναμένεται να επανασυναρμολογηθεί και να εκτεθεί στον αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου. Είναι προφανές ότι οι δύο αυτοί τάφοι ανήκουν στο ίδιο νεκροταφείο ρωμαϊκών χρόνων, το οποίο φαίνεται πως χωροθετήθηκε πάνω σε παλαιότερη νεκρόπολη των αρχαϊκών χρόνων. Οι αρχαϊκές ταφές ήταν μάλιστα ασύλητες.
Ανάμεσα στις ταφές εντοπίστηκαν αύλακες προσφορών που θεωρούνται ιδιαίτερης σημασίας, καθώς δεν υπάρχουν πουθενά αλλού, παρά μόνον στον Κεραμεικό, αλλά καταχωμένες, όπως τόνισε ο κ. Κορρές. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αποθέτες που έχουν βρεθεί σε ορύγματα με πλήθος κεραμικών θραυσμάτων από τα γεωμετρικά και μυκηναϊκά ακόμη χρόνια. Η έρευνα αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ενα από τα δύο ανάγλυφα στην είσοδο του τάφου απεικονίζει τον Ποσειδώνα σε άρμα που σέρνουν δελφίνια

Δεν πωλείται

Ο ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος, που βρίσκεται στην πλαζ του Αστέρα, εξαιρέθηκε από την αγοραπωλησία της έκτασης

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Υπό την πίεση της εκποίησης του Αστέρα Βουλιαγμένης, εντός του οποίου βρίσκεται ο ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος (6ου αι. π.Χ.), το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να καθορίσει τέσσερις ζώνες απόλυτης προστασίας όλων των αρχαίων που βρίσκονται σε διάφορα σημεία της Βούλας, της Βάρης και του Λαιμού Βουλιαγμένης και να εξαιρέσει από την αγοραπωλησία τον αναστηλωμένο και σε καλή κατάσταση διατήρησης αρχαίο ναό.

Προχθές κλιμάκιο του υπουργείου Πολιτισμού υπό τη γεν. γραμματέα Λίνα Μενδώνη διενήργησε αυτοψία στις περιοχές με τα ορατά αρχαία και το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εγκρίθηκαν τέσσερις ζώνες Α πέριξ των υφιστάμενων αρχαιοτήτων. Οι εκτάσεις αυτές -πλην του ναού του Απόλλωνα- φαίνεται πως δεν εξαιρούνται οποιασδήποτε αγοραπωλησίας. Παραμένουν στην ιδιοκτησία που υπόκειται σε εκποίηση αλλά θα τυγχάνουν προστασίας, δηλαδή δεν θα μπορούν να γκρεμιστούν, να αλλοιωθούν ή να κτιστούν, σύμφωνα με την ομόφωνη απόφαση του ΚΑΣ.
Για να ορισθούν οι ζώνες απόλυτης προστασίας χρειάστηκε να γίνει αναοριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου όλης αυτής της περιοχής με ΦΕΚ που δημοσιεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου του 2013.
Ολες οι κηρύξεις των επιμέρους αρχαίων (ορατών και μη) χρονολογούνται από τη δεκαετία του '50, είπε στο Συμβούλιο η κ. Μενδώνη. Δηλαδή «χρειάστηκε να περάσουν 60 χρόνια για να γίνουν σωστές κηρύξεις των αρχαιολογικών χώρων» τόνισε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι κι αυτό έγινε επειδή η ίδια ζήτησε από το Συμβούλιο Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας, στο οποίο μετέχει μαζί με τον γ.γ. του υπουργείου Οικονομικών, την εξαίρεση του ναού του Απόλλωνα από οποιαδήποτε αγοραπωλησία, κάτι που δέχτηκαν όλοι, ακόμη και η εταιρεία που σήμερα εκμεταλλεύεται την πλαζ.
Θέμα όμως ελεύθερης (δωρεάν) πρόσβασης του κοινού στο μνημείο δεν συζητείται επί του παρόντος. Αυτό σημαίνει πως όσοι επιθυμούν να δουν το ναό θα συνεχίσουν να πληρώνουν 5-20 ευρώ για να μπουν στην πλαζ. «Εχουμε ανοίξει ένα παράθυρο, μπορούμε να ανοίξουμε κι άλλο ένα για να υπάρχει ορατότητα προς το ναό και απέξω, αλλά τίποτα άλλο δεν μπορούμε να κάνουμε», είπε ο εκπρόσωπος της εταιρείας εκμετάλλευσης της πλαζ και η Λίνα Μενδώνη, απευθυνόμενη προς τους υπηρεσιακούς παράγοντες, τους προέτρεψε να καταθέσουν μια άλλη στιγμή, γιατί προχθές συζητούσαν μόνο τον καθορισμό ζωνών, τις αντιπροτάσεις τους, «γιατί σήμερα σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν αρχαία που "διακοσμούν" πισίνες ξενοδοχείων και μπαρ... Μαζέψτε τες όλες αυτές τις περιπτώσεις κι ελάτε εδώ να τις συζητήσουμε...», είπε με νόημα.
Τελικά οι ζώνες Α απολύτου προστασίας αφορούν τα μνημεία:
* Ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος και ιερατική οικία εντός της πλαζ του Αστέρα.
* Πρωτοελλαδική εγκατάσταση μεγάλης στρατηγικής σημασίας στο λόφο της Χερσονήσου, στο χώρο του ξενοδοχείου του Αστέρα στον Λαιμό Βουλιαγμένης.
* Ελληνιστικά κατάλοιπα (3ου αι. π.Χ.) που έχουν βρεθεί στις καμπάνες του ξενοδοχείου.
* Βορειοδυτικός πύργος σε ένα δασωμένο λόφο, ορατό μέσα από την πλάζ, δεξιά των λουομένων.
Αρχαίες επιχώσεις έχουν βρεθεί και στον αδόμητο λόφο των Μουσών (από το νυχτερινό κέντρο «Εννέα Μούσες»). Στις ανασκαφικές τομές έχουν βρεθεί οψιανός και εργαλεία αλλά όχι μόνιμες κατασκευές. Ισως να ήταν βίγλες, ανέφερε η προϊσταμένη της διεύθυνσης Αρχαιοτήτων, Νικολέττα Βαλάκου. «Πάντως το ΕΣΧΑΔΑ (Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων) έχει λάβει υπόψη του τα αρχαία», καθησύχασε η κ. Βαλάκου διευκρινίζοντας πως όλος ο χώρος είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός, άρα η οποιαδήποτε επέμβαση υπόκειται σε προληπτικό έλεγχο.
Ενας άλλο πύργος στην περιοχή Ωκεανίδας, που δεν είναι ορατός, μόνο η θέση του είναι γνωστή στους αρχαιολόγους, δεν μπαίνει σε ζώνη προστασίας.
Στο Καβούρι η κήρυξη περιλαμβάνει ταφικά κατάλοιπα, «άλλα υφιστάμενα μνημεία δεν υπάρχουν», ανέφερε η αρχαιολόγος, όπως επίσης έναν αρχαίο δρόμο μήκους 100 μ. που έχει εκεί βρεθεί.